Nguyên tắc cơ bản trong chế độ dinh dưỡng cho người bị đái tháo đường: hạn chế tinh bột (cơm, bún, phở,…), thực phẩm chứa đường đơn (bánh, kẹo, nước ngọt); tăng cường nguồn acid béo không bão hòa (cá hồi, cá ngừ, cá thu, dầu nành, dầu phộng,…), rau xanh nhiều chất xơ (rau cải, bầu, bí, mướp…) và trái cây ít ngọt (sơ ri, mận, bưởi, cam,…).¹

Các loại rau người bệnh đái tháo đường nên hạn chế

–  Bí đỏ mang lại nhiều dinh dưỡng cho sức khoẻ nhưng với người đái tháo đường nó không được khuyến khích sử dụng vì lượng tinh bột cao. Mức đường trong máu của người đái tháo đường luôn cần được kiểm soát ở mức giới hạn, nên với thành phần rất nhiều carbohydrate, tác hại của nó vượt lợi ích đem lại ²

–  Khoai tây: là một loại thực phẩm chủ yếu trong hầu hết các chế độ ăn kiêng, khoai tây là một loại củ trong danh sách các loại rau mà người mắc bệnh đái tháo đường nên tránh. Hàm lượng tinh bột và carbohydrate cao, những thành phần này có thể nhanh chóng gây ra tăng lượng đường trong máu của một người khá nhanh sau khi tiêu thụ. Khoai tây cũng có chỉ số đường huyết cao là 86 trên 100 gram. Dù nướng, chiên, luộc hay rang khoai tây dưới mọi hình thức đều có hại cho việc kiểm soát lượng đường trong máu. ²

– Ngô được sử dụng trong nhiều chế biến bữa ăn khác nhau, nhưng nó không tốt cho sức khỏe của những người được chẩn đoán mắc bệnh đái tháo đường, ngay cả với số lượng nhỏ. Ngay cả một cốc ngô cũng có thể bổ sung khoảng 21 carbohydrate cho cơ thể. ²

-Khoai lang: Tương tự khoai tây, khoai lang có chứa nhiều tinh bột, làm gia tăng đường huyết trong máu cao đột ngột, gây ra nhiều nguy hiểm với người bị đái tháo đường. Các chỉ số đường huyết và tải lượng đường trong máu của khoai lang là 82.²

Các loại trái cây người bệnh đái tháo đường nên hạn chế

Trái cây cũng được khuyến cáo sử dụng cho người đái tháo đường, nhưng không phải tất cả, dưới đây là một số loại trái cây cần hạn chế đó là:

Dưa hấu là loại trái cây ưa thích vào mùa hè với tính mọng nước và tươi mát. Tuy nhiên lượng đường trong loại quả này cũng rất lớn, và loại quả này không được khuyến cáo dành cho đối tượng bị đái tháo đường. Nếu muốn ăn dưa hấu thì nên điều chỉnh chế độ ăn giảm thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, cân bằng lại lượng đường trong máu.²

Chuối cũng là loại trái cây hạn chế dùng cho người đái tháo đường tuýp 2, vì chỉ số GI của chuối là 62. Tuy nhiên mỗi ngày sử dụng 1 quả chuối nhỏ, ăn kèm sữa chua hoặc hạnh nhân sẽ có tác động tốt đến đường máu.²

Xoài được mệnh danh là vua của các loại trái cây vì hương vị thơm ngon nên được mọi người yêu thích. Tuy nhiên bệnh nhân đái tháo đường cần phải cẩn trọng khi ăn loại trái cây này. Một quả xoài chín kích thước bằng bàn tay có thể chứa tới 14gram đường, có thể gây tăng đột ngột lượng đường trong máu.²

Dứa trung bình trong mỗi quả dứa chứa khoảng 16gram đường, nên hạn chế dùng cho người đái tháo đường. Nếu muốn thưởng thức dứa thì nên điều chỉnh chế đô ăn trong ngày giảm bớt tinh bột và sử dụng dứa như một món tráng miệng nhẹ.²

Vải cũng là một trong những loại trái cây mùa hè được yêu thích nhất nước ta. Vải chứa nhiều nước và lượng đường tới 16gram, như vậy chỉ ăn một trái vải, người bệnh có thể mất kiểm soát đường huyết đột ngột.²

Lưu ý khi chế biến rau củ cho người đái tháo đường

Không phải loại rau củ nào cũng dùng trực tiếp được, nếu chế biến sai cách cũng dẫn đến nguy cơ tăng đường huyết ở bệnh đái tháo đường. Dưới đây là một số cách ăn cần tránh, cụ thể như sau:

– Tránh xào rau với nhiều dầu: Ăn rau không làm tăng đường huyết nếu nấu chúng đúng cách. Khi xào rau hay chiên nấu rau với dầu hoặc bơ sẽ khiến rau chứa đầy chất béo bão hoà. Loại chất béo mà người đái tháo đường cần cắt giảm trong chế độ ăn hàng ngày. Nếu chế biến rau, hãy cân nhắc việc luộc, nướng hoặc hấp để giữ lại thành phần dinh dưỡng của nó.³

–  Hạn chế ăn cùng nước sốt nhiều calo: Vì chế độ ăn kiêng chất béo nên người đái tháo đường thường tìm đến nước sốt, giúp tạo hương vị và kích thích ăn ngon hơn. Tuy nhiên những loại nước sốt đóng chai này thường có nhiều calo lại làm tăng các nguy cơ biến chứng đái tháo đường hơn, vì vậy hãy sử dụng dầu oliu trộn salad để tạo cảm giác ngon miệng.³

– Không ăn rau củ quả đóng hộp: Những loại rau củ chế biến sẵn, đóng hộp sẽ có chứa nhiều muối làm tăng huyết áp cũng như rối loạn chuyển hoá, giảm nhạy cảm insulin trong cơ thể. Từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2. Ngoài ra lượng hoá chất và chất bảo quản sẽ gây nhiều tác hại khác đến sức khoẻ của bạn, vì vậy hãy luôn mua các loại rau củ tươi sử dụng.³

– Không uống nước ép đóng chai: Việc bổ sung vitamin từ trái cây bằng nước ép đóng chai không mang lại hiệu quả cho người mắc bệnh đái tháo đường như sử dụng hoa quả tươi.  Nước trái cây đóng sẵn thường chứa nhiều đường, hóa chất và chất bảo quản làm mất đi tất cả giá trị dinh dưỡng của nước ép. Với người mắc bệnh đái tháo đường, những thực phẩm như vậy có thể làm rối loạn lượng đường trong máu và gây ra một số rối loạn sức khỏe do thành phần của sản phẩm. Vì vậy hãy đảm bảo không dùng nước ép đóng chai dù làm từ cà rốt, bầu, cà chua, mướp đắng, v.v.³

BS CKI. Trần Thị Huyền Trang

Bệnh viện 199

* Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Rine Elise Halvorsen và cộng sự (Ngày đăng 2 tháng 7 năm 2021) Fruit and vegetable consumption and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose–response meta-analysis of prospective studies. Truy cập ngày 01 tháng 3 năm 2025
2. Glycemic Index Guide. (2023, April 19). Vegetables: glycemic index and glycemic load. Complete chart. https://glycemic-index.net/glycemic-index-of-vegetables/
3. Galan, N., RN. (2023, April 28). The best vegetables for type 2 diabetes. https://www.medicalnewstoday.com/articles/317223#vegan-or-vegetarian

SERV-NDT-DIA1-25-04-2025